Kaz yetiştiriciliği yaparak önemli bir hayvancılık iş fikrine giriş yapabilirsiniz. Kaz çiftliği kurarak kaz yetiştiriciliği yapmak en karlı hayvansal iş fikirleri arasında yer almaktadır. Türkiye, kaz yetiştiriciliği konusunda barındırdığı eşsiz potansiyel ile birlikte; kaz yetiştiriciliği yapmak isteyen girişimci ve yatırımcılara önemli fırsatlar sağlıyor.
Kazlar yalnızca eti ile değil aynı zamanda tüyü, yumurtası ve ciğeri ile de yetiştiricilik yapmak isteyenlere gelir sağlamaktadır. Ülkemizde çok sayıda kaz yetiştiriciliği yapan önemli işletmelere rastlamak mümkündür. Aynı zamanda Anadolu‘da 5-10 adet kaz ile bile para kazanan girişimciler bulunmaktadır. Kaz yetiştiriciliği standart bir tavuk yetiştiriciliğinden daha zor olsa da; birkaç aylık deneyim ile birlikte kolaylıkla gerçekleştirilebilmektedir.
Bu rehberde kaz yetiştiriciliği ile ilgili aklınıza gelebilecek her türlü soruya yanıtlar sağlamaya ve sıfırdan kaz yetiştiriciliği yapmak için gerekli yönlendirmelere yer vereceğiz.
İÇİNDEKİLER
Dünya nüfusu her geçen gün hızla artmaktadır. Ancak artan nüfusun gereksinimlerini karşılayacak miktarda gıda maddesi üretilememektedir. Bu gıda maddeleri içerisinde özellikle hayvansal protein açığı hızla artmaktadır.
Temel besin kaynakları insanlığın en önde gelen ihtiyaçlarındandır. Hayvansal protein ihtiyacı çeşitliliği ve üretim artışı; hayvan başına elde edilen verimin artması ve farklı hayvan türlerinin de üretim sektörüne dahil edilmesiyle gerçekleşir.
Kanatlılar bu çeşitliliği artıran hayvanlardır. Özellikle kanatlılar içerisinde su kuşlarından olan kaz ve ördek yetiştiriciliği önemli bir yer tutuyor.
Kazlar;
Türkiye’de kaz yetiştiriciliği Doğu Anadolu’nun Ardahan, Kars ve Muş illerinde yoğun olmak üzere Orta Anadolu ve İç Ege bölgelerinde yapılıyor. Kaz yetiştiriciliği farklı iklim koşullarında da yapılabilir. Çünkü kazlar soğuk bölgelere adapte oldukları gibi sıcak bölgelere de uyum sağlayabilirler.
Dünyada kaz yetiştiriciliği bakımından önemli ülkelerin başında;
Türkiye’de kaz yetiştiriciliği, kanatlı hayvan yetiştiriciliği içinde son sıralarda yer almaktadır. Türkiye’de kaz yetiştiriciliğine az sayıda da olsa her bölgede rastlamak mümkün.
Bölgesel olarak Güneydoğu Anadolu, Batı Karadeniz, İç Ege, Doğu Anadolu Bölgesi, Orta Anadolu, Göller Bölgesinde yetiştiriciliği yapılır. İl bazında ise; Kars, Muş, Ardahan, Batman, Ağrı, Afyon, Samsun, Yozgat, Konya, Diyarbakır, Kütahya ve Erzurum‘da kaz çiftliklerine rastlamak mümkündür.
Dünya’da bir çok ülkede kaz yetiştiriciliğinin ekonomik bir yeri olmasına rağmen, Türkiye’de yapılan yetiştiricilik ekonomik olmaktan uzaktır. Türkiye’de kaz üretimi tamamen geleneksel yöntemlerle kültürün parçası olarak yapılan hayvancılıktır. Ayağından başına, tüyünden bağırsağına kadar değerlendirilen kazlar ülke genelinde tamamen ekstansif şartlarda yetiştiriliyor.
Evcil Kazların İki Ana Soyu Vardır:
(Kazlar ördek ve kuğu ile aynı familya içerisinde sınıflandırılır)
Evcil ve yabani kazlar karşılaştırıldığında;
Yabani Kazlar:
Evcil Kazlar ise:
Dünya genelinde ticari amaçlar için en çok yetiştiriciliği yapılan kaz ırkları Toulouse, Emden, Afrika, Pilgrim ve Çin kazlarıdır. Kazlar ayrıca ağır, orta ağır ve hafif ırklar olarak 3’e ayrılır.
Afrika Kazı
Beyaz İtalyan Kazı
Amerikan Buff
Emden (Embden)
Toulouse
Çin Kazı
Houyon
Kanada Kazı
Lades Kazı
Roman Kazı
Mısır Kaz Irkı
Sebastopol
Pilgrim
Pomeranian
Türkiye Yerli Kazlar
İşgüzar ve Testik (1999); Isparta yöresinde doğa koşullarında yetiştirilen yerli kazlar üzerinde yaptıkları çalışmada yöresel isimleriyle;
Kazlar genel olarak zeki kanatlı hayvanlar arasında yer alır. Hafızası çok güçlü olan bu hayvanlar düşmanlarını kolay kolay unutmaz. Sürüde üstünlük sağlamak için yapılan gagalama davranışı dışında kaz sürülerinde genellikle bir sorun yaşanmaz. Her kaz ailesi genel olarak 1 erkek ve 3-5 dişiden oluşur. Kazlar eş seçme özelliklerine sahiptirler.
Dişi kaz kuluçkaya yattığında erkek kaz dişinin etrafında nöbet tutar. Yuvalarına ya da civcivlerine yaklaşan olduğunda mutlaka saldırır.
Yumurtadan çıkan civcivlerin bakımına da erkek kaz yardımcı olur.
Barınak:
Kaz yetiştiriciliğinde maliyetli ve özel bir barınağa gereksinim yoktur. Kazlar genelde besinin ilk haftasında rahat ve su geçirmez bir barınağa ihtiyaç duyarlar. Bu dönemden sonra hava soğukta olsa kazlar kümes dışını tercih etmektedir. Kümes zemini beton veya ızgara olabilir.
Birçok ülkede altlıktan kaynaklanan sorunlar nedeniyle taban ızgara olmaktadır. Bunun için ızgaralar 2 cm genişliğinde ve altlığın kolayca kaldırılması için ızgara altındaki boşluk en az 30 cm olmalıdır. Izgaralar arasında ki mesafede 1-1.5 cm olmalı.
Folluk:
Yumurtlayan kazlar için folluk bulundurulmalıdır. Folluklar loş olan yerlere yerleştirilmelidir.
Genelde folluk dışına yumurtlama eğilimleri fazladır. Eğer folluk dışında yumurtladıkları alanlar varsa oralara folluk konularak folluğa yumurtlama teşvik edilebilir.
3 dişi için bir folluk hesaplanmalıdır. Folluk alanı 60X60 veya 50X50 cm boyutlarında olmalıdır.
Yükseklik 45 cm folluklara üst veya ön kısım yapmaya gerek yoktur. Follukların zeminine 10 cm kalınlığında altlık ilave edilmelidir.
Suluk:
Kazlar için su önemlidir. Her zaman taze ve temiz su sağlanmalıdır. Suluklar kazın gagasını daldırabileceği derinlik ve genişlikte olmalıdır. Suluklar ve yemlikler birbirlerinden çok uzakta olmamalıdır.
Yemlik:
Kanatlı yetiştiriciliğinde kullanılan yemlikler kaz yetiştiriciliğinde de kullanılabilir.
Aydınlatma:
Aydınlatma diğer kanatlılarda olduğu gibi, büyüme ve yumurtlama için önemlidir. Yeterli aydınlatma sağlanması önemlidir.
Kazlarda genel olarak yumurta verimini Genotip, yaş, rasyon, aydınlatma, havalandırma, altlık ve sıcaklık etkiler. Cinsel olgunluğa 7-10 aylık yaşta ulaşırlar
Yumurtlama dönemi Ocak-şubat ayında başlar ve haziran temmuz ayına kadar sürer.
Çin kazları kışın başlangıcın da da yumurtlayabilir. Kazlarda yumurta kabuğunun oluşumu uzun zaman aldığı için bazen gün aşırı yumurtlayabilir. Yumurtlamaya başladıktan ortalama 5-6 hafta sonra en yüksek verime ulaşır. Ortalama bir sezonda 15-60 yumurta verirler. Yumurta verimini artırmak için melezleme yapılabilir.
Damızlıklar çiftleşmeden önce en az 1 yaşında olmalıdır. Bazı çiftliklerde ise 2 yaşında çiftleşmelerine izin verilir. Damızlıkların 7 aylık yaştan önce çiftleştirilmesi yumurta ağırlığının ve kuluçka randımanının düşük olmasına neden olur. Damızlık kazlar 10 yıl yumurta vermelerine rağmen ekonomik açıdan 5-8 yıl elde tutulmalıdır.
Yumurta verimi 2-3. verim döneminde pike çıkar daha sonra düşmeye başlar. Erkek kazlarda üreme performansı dişi kazlardan daha önce düşmektedir. Erkekler için en iyi dönem 2-5 yaş arasıdır. 6-7 yaş civarında elde çıkartılmalıdır. Elde tutma süresi performansa göre değişebilir. 2. verim döneminden sonra genelde döllülük oranı azalmaktadır. Bu yüzden yaşlı erkek kazların yerine genç erkek kazlar konulmalıdır.
Kaz yumurtasının ağırlığı; genotipe ve yaşa bağlı olarak değişmekle birlikte ortalama 110-200 g’dır.
Kuluçkahane binaları yumurtadan civcive doğru tek yönlü bir ilerleyiş planıyla sağlık korumayı en etkin düzeyde ele alan havalandırma imkanı iyi olan yapılardır. Bunun için binaya ait tüm ünitelerin yapısal ve teknik özelliklere uygun olması gerekir. Yıkamaya ve dezenfektanlara karşı dayanıklı malzeme seçilmelidir.
Genel olarak bir kuluçkahanede;
Kuluçka Süresi;
Kuluçkalık yumurtaların seçiminde yumurta büyüklüğü, yumurta şekli ve anormallikleri, kabuk kalitesi (kırık, çatlak, ince ve çok kalın kabuklu, kirli) ve hava boşluğuna dikkat edilmesi gerekir.
Fumigasyon (Tütsüleme)
Fumigasyonun etkili olabilmesi için;
Az kirli yumurtalar temizlendikten ve dezenfekte edildikten sonra, kirli olmayan yumurtalar ise dezenfekte edildikten sonra depolanır. Yumurtalar kuluçka makinesine konulana kadar %70-75 nem ve 12-16 C’de depo edilmelidir. Uzun süreli depolamalarda sıcaklık 7-10 C’ye indirilmeli ve 1. haftadan sonra günlük olarak çevrilmelidir. Böylece embriyo taslağının yumurta kabuğuna yapışması engellenir.
Bekletilmiş yumurtalara kuluçka makinesine konulmadan önce ön ısıtma uygulanır. Ön ısıtma en az 24 saat süreyle 18-22 C’de yapılmalıdır.
Kuluçka Makinesindeki Koşullar:
Gelişim makinesinde; sıcaklık, nem, çevirme, su püskürtme ve havalandırma. Çıkım makinesinde; sıcaklık, nem ve havalandırma önemli faktörlerdendir. Kaz yumurtalarına yüksek nem gerektiği için kuluçkanın 5. gününden 26. günün sonuna kadar 18-24 C deki su püskürtülmelidir.
Gelişim Makinesinde ilk 4 gün 99.8-100 F (37.7-37.8 C) sıcaklık ve 86-88 F (%60-65) nem, 5. günden 26. günün sonuna kadar ılık su püskürtülmeye başlandığı için sıcaklık 99.5 F (37.5 C) ve nem 85F (%60) düzeyinde olmalıdır.
Çıkım makinesinde 27. günden itibaren sıcaklık 99F (37.2 C) ve nem 95 F (%75-80) olmalıdır. Çıkım makinesinde çevirme ve su püskürtme yapılmaz.
Döllülük oranı; 100X Döllü yumurta sayısı/Kuluçkaya konan yumurta sayısı
Kuluçka randımanı; 100X Çıkan civciv sayısı/Kuluçkaya konan toplam yumurta sayısı
Çıkım oranı; 100X Çıkan civciv sayısı/Döllü yumurta sayısı
Kaz civcivlerinin davranışları da diğer kanatlılar gibi sıcaklık konusunda bilgi verir. Bulundukları yer soğuksa ısı kaynağının altında birbirlerine sokulurlar yada fazla sıcaksa ısı kaynağının uzağında toplanır. Yüksek sıcaklık yavaş tüylenmeye ve geç büyümeye neden olur.
Kazlarda canlı ağırlık artışını etkileyen faktörler;
1. Yaş, Shalev (1995), kazların 14. güne kadar çok hızlı bir şekilde büyüdüğünü ve diğer organların gelişimine göre kanatların daha yavaş geliştiğini, kaz ve ördeklerin yaklaşık 8-9 haftalık yaşta ergin ağırlıklarının %70-80’ini tamamladıklarını, tavuk ve hindilerde bu rakamın yaklaşık %40 olduğunu bildirmişlerdir.
2. Irk-genotip
3. Cinsiyet, en hızlı büyüme erkekte 4-6. hf arasında, dişide 6-8. haftalar arasındadır.
4. Beslenme, Ticari amaçla kazlar 2 şekilde büyütülür:
-Kazlar belli bir süre merada kalır (14-18 hf) ve kesimden 2-3 hf önce yoğun bir beslemeye alınır.
-Kazlar kapalı yerde 8-10 hf yoğun bir besiye tabi tutulur ve kesime gönderilir.
Her 2 metotta CA, CAA ve et kalitesi farklı olmaktadır.
Yemden yararlanma; Erkek kazlarda 16 haftalık yaşa kadar, dişi kazlarda ise 12 haftalık yaşa kadar yemden yararlanma iyidir.
Türkiye’de kaz yetiştiriciliği tam olarak ekonomik bir faaliyete dönüşmemiştir. Mevcut işletmeler kaz yetiştiriciliği üzerine tam olarak yönelmemiştir. Bu nedenle sektörde önemli bir arz sorunu yaşanmaktadır. Kazlardan et, tüy, ciğer ve benzeri birçok alanda faydalanmak mümkündür. Kaz sektöründe karlılık yüksek seviyede bulunmaktadır.
Ortalama olarak 300 kaz içeren bir çiftlik kurmanın yaklaşık maliyeti 160 bin lira seviyesinde bulunmaktadır. İşletmenin kendini amorti etme süresi ise yaklaşık 16 aydır.
Kaz yetiştiriciliği doğru yapıldığı takdirde çok karlı bir iş fikridir. Çok düşük sermayeler ile bile yeterli alana sahipseniz birkaç kaz ile başlangıç yapma fırsatınız bulunuyor. Kısa süre içerisinde kaz sayısında artışa gidebilir ve hem yumurta hem de et olarak önemli bir gelir kapısı elde edebilirsiniz. Kazlar, dayanıklı hayvanlardır; bu açıdan tavuk ve diğer birçok benzer türe göre daha az risk barındıran bir iş fikridir.
Kazları yetiştirmek çok zahmetli değildir. Birkaç haftalık süreç sonrasında sistemi çok sistematik hale getirebilme fırsatınız bulunuyor. İşletmeden elde ettiğiniz karın büyük kısmını yine işe yatırarak, birkaç aylık dönemde bile ciddi düzeyde gelir elde etme fırsatınız olacak. Kaz sayısı artıkça işletme için gerekli olan çaba da artacaktır. Özellikle 200 kaz sayısından sonra mutlaka daha profesyonel bir yaklaşıma ihtiyacınız olacak.
Kaz yetiştiriciliği önemli bir faaliyet kolu olmasına ve ülkemizde ciddi potansiyel bulunmasına rağmen henüz istenilen seviyede verim alınamamaktadır. Dolayısıyla sektörde küçük yatırımcılar için bile önemli fırsatlar bulunmaktadır.
Kaz yetiştiriciliği sektöründe pazar gün geçtikçe büyüyor. Dolayısıyla sektördeki büyük boşluk gün geçtikçe artmaktadır.
Kazlar büyük ölçüde doğal yemler ile beslenmektedir. Bu sayede doğal besinlere odaklanarak yem masraflarından büyük ölçüde kurtulma şansınız bulunuyor.
Dünya genelinde kaz ciğeri tüketimi hızla artmaktadır. Dolayısıyla kaz ciğeri yetiştiriciliği yaparak dünyanın her noktasına ihracat yapma fırsatı bulunmaktadır.
Diğer kanatlı türlere göre kazlar daha az hastalanan hayvanlar arasında yer alıyor. Böylelikle tavuk ve hindi yerine daha az hasarlarla süreci yürütebilirsiniz.
Kaz bakmak oldukça zor bir işmiş 😊
Geniş bir bahçe hatta tesis kurmak gerekir. Kazların beslenme ihtiyaçları bakımları gibi bir çok gider de olacaktır. Bunları göze alarak ince hesaplamalar yaparak işe girilmesini tavsiye ederim
Kaz yetiştiriciliği hakkında güzel bilgiler içeriyor fakat bu işe girmeden önce iki kez düşünmelisiniz bence. Çünkü maliyeti ve amorti süresi biraz uzun.
kaz yetiştiriciliği yapmak isteyenler için yeterince bilgi var